Pussing av bunadsølv - Få svar på alt

Overflatefargen på bunadsølvet er det fyrste du må vita for å finna ut korleis det bør behandlast.

• Kvitt/lyst bunadsølv: Klassisk, blank overflate som ein ofte forbind med sølv
• Oksidert bunadsølv: Blank overflate med mørke (oksiderte) parti
• Forgylt bunadsølv: Sølv belagt med tynt lag av 24 karat gull
• Gamalforgylt/antikkforgylt bunadsølv: Forgylt overflate med mørke (oksiderte parti)

• Korleis vaska bunadsølv, uansett overflate
• Korleis pussa oksidert bunadsølv
• Korleis pussa forgylt bunadsølv
• Korleis pussa kvitt/lyst bunadsølv
• Korleis pussa gamalforgylt bunadsølv
• Kan eg bruka sølvdypp/silverdip på bunadsølv
• Kan eg bruka pusseklut på alle typar bunadsølv
• Korleis pussa sølvknappar på herrebunaden
• Korleis pussa påsydde vestspenner/hekter på vesten
• Korleis pussa sølvbelte til bunad
• Korleis pussa veskelås
• Korleis oppbevara bunadsølv
• Kva kan eg gjera for å unngå oksidering

Denne vasken kan trygt brukast på alle typar bunadsølv, uansett overflate. Også bunadsølv med stein på. 

Størkna kake- og is-restar frå 17. mai-feiringa, fingermerke og anna smuss og feitt forsvinn kjapt om om du gjer dette.

Du treng:

• Glasskål eller plastbolle med 1 liter lunka vatn
• 1 ts salmiakk
• Nokre dråper oppvaskmiddel (f.eks. Zalo eller Sun)
• Mjuk kost

La sølvet ligga oppi blandinga i 10-15 minutt. Vask forsiktig med ein liten børste før du skyl grundig med reint vatn.

Tips: Unngå stålbolle og pass på at du brukar ein mjuk kost til å vaska med, slik at du unngår å laga riper på sølvet.

LES OGSÅ: Pusse bunadsølv på 1-2-3

NB! Har du arva ei veldig gamal sølje som har blitt misfarga i løpet av mange år, og som ikkje har blitt reingjort i den seinare tid, er det lurt å ta den med til ein gullsmedbutikk som kan sjå nærmare på den. Der kan dei blant anna sjekka at den faktisk er laga i sølv, og kan gje deg råd om korleis den skal behandlast.

Oksidert bunadsølv har mørke parti inni krikar og krokar på mønsteret medan resten av sølvet er blankt.

Du er «heldig» dersom du har oksidert sølv. Det er nemleg meininga at det ikkje skal vera så blankt, og har dermed mindre behov for pussing.

Dersom dei blanke partia på sølja har mista glansen og blitt litt matt, er pussekluten løysinga.

Men – Det er uansett lurt å vaska oksidert bunadsølv med såpevatn og er spesielt nyttig når det er mykje smådelar, krikar og krokar som er vanskeleg å koma til med pusseklut.

Forgylt bunadsølv har gjennomgått ein prosess der eit tynt lag med 24 karat gull er lagt på.

Forgylt bunadsølv kan vaskast med denne blandinga dersom det har mista litt av glansen.

Pussekluten kan også nyttast, men ikkje puss for hardt slik at du pussar vekk forgyllinga. Fortvil ikkje om dette skulle skje med sølja di, det er nemleg mogleg å forgylla den på nytt. Ta den med til ein gullsmedbutikk så får du hjelp med dette.

Kvitt sølv som ikkje har blitt pussa på ei stund, vil gulna og bli misfarga over tid. Puss med pusseklut og/eller vask det i såpevatn med denne blandinga.

Du kan også bruka silverdip som vil gjera sølvet blankt og fint i løpet av sekundar. Men sjølv eit slikt vedundermiddel har sine baksider og du bør vera forsiktig om du tek i bruk dette.

Gamalforgylt eller antikkforgylt bunadsølv har forgylt overflate med mørke, oksiderte parti inni krikar og krokar på mønsteret. Dette samspelet skapar det vakre, antikke preget.

I likskap med oksidert bunadsølv, har ikkje gamalforgylt sølv like stort behov for pussing som t.d. kvitt/lyst sølv. Du kan forsiktig bruka pusseklut på dei blanke, forgylte partia, men ver forsiktig slik at du ikkje pussar vekk forgyllinga.

Det sikraste er å vaska gamalforgylt bunadsølv i såpevatn med denne blandinga.

Dette er eit sterkt, flytande middel som du dyppar sølvet oppi, og i løpet av nokre få sekundar har sølvet fått glansen tilbake. Men – mange gullsmedar åtvarar mot bruken av dette på bunadsølv. Det er nemleg fort gjort å gjera feil. Mange let sølvet liggja for lenge oppi, eller brukar middelet gjentatte gongar. Då risikerer du å sitja att med sølv som er meir grågult og matt enn blankt.

Silverdip kan i utgangspunktet brukast på alle typar sølv – Men ver spesielt forsiktig med sølv som er oksidert, forgylt eller gamalforgylt. I verste fall kan du lysna heile sølvet og mista oksideringa eller forgyllinga. Om dette skjer, ta kontakt med ein gullsmed så får du hjelp med å få det fint igjen.

Dersom du vil ta sjansen, anbefalar me at du les meir om bruk av silverdip her. Det er særs viktig at du skyl godt med reint vatn etter bruk av silverdip. Snakk gjerne med fagfolk i gullsmedbutikken som kan gje deg råd om bruk av flytande pussemiddel.

Kan eg bruka flytande sølvrens på søljer med steinar?

Ja, det kan du. Middelet tek vekk oksideringa på sølvet og skadar ikkje eventuelle steinar på sølja.

Ja, pussekluten kan brukast på alle typar sølv – oksidert, kvitt, forgylt og gamalforgylt, og kan fjerna mykje av misfarginga forårsaka av den naturlege oksideringa som oppstår. Pass på at du ikkje gnir for mykje eller for hardt på forgylt sølv, slik at du pussar vekk forgyllinga.

Pussekluten kan brukast fleire gongar og skal ikkje vaskast etter bruk. Oppbevar den gjerne i ein plastpose slik at den ikkje tek til seg anna forureining.

Å pussa sølvknappar går som ein leik dersom du har pusseklut og eit pussebrett. Brettet trer du inn under knappen slik at du beskyttar stoffet på bunaden.

Pusseklut og pussebrett kan du finna her og i alle gullsmedbutikkar i heile landet

Nokre bunader har vestspenner, maljer eller hekter som er sydd fast, og forståeleg nok er det kjedeleg å spretta dei av kvar gong dei skal pussast. Slapp av – du treng ikkje det!

Du treng ein god pusseklut og eventuelt eit tynt, stivt pappstykke som kan beskytta bunaden medan du pussar. Teikn eit omriss av spennet på pappstykket og klypp eller skjær rundt. På denne måten kan du pussa vestspenner og hekter utan å vera redd for å få svarte flekkar på bunaden.

Bruk gjerne q-tips på smådelar og detaljar som er vanskeleg å koma til med pussekluten.

Dersom du ikkje får dei påsydde delane fine med pussekluten, må du nok spretta dei opp og sørga for ein grundigare reins. Heldigvis er ikkje dette noko du må gjera kvart år dersom du held sølvet ved like med lett puss etter kvar gong du har brukt bunaden.

Ver forsiktig med sjølve beltelista når du skal reingjera stølar og spenne slik at du ikkje får svarte flekkar på den. Dette gjeld spesielt stofflist der flekkar blir godt synlege.

Trikset her er å dekka til heile beltet med plastfolie. Dytt plastfolien inn under stølar og spenne, både på oppsida og undersida. Så er det berre å gå i gong med pussekluten!

Om du berre skal pussa beltespennet kan du laga deg eit pussebrett som i praksis fungerer på same måte som pussebrettet til knappar. Finn eit tynt, stivt pappstykke som du klyppar deg innpå, og skjer så eit lite hol i midten. Pappstykket trer du inn mellom beltespennet og stofflista.

Dersom stølane treng ein omgang med vask må du demontera beltet. Det er enklare enn du trur. Alt du treng er ei lita spisstang som du brukar til å løysa opp snora på baksida med, slik at du kan ta av spenne og stølar.

Når du skal montera beltet saman igjen etterpå, er det berre å tre ringane på stølane og spennet ned att i hola på beltet. Trekk snora gjennom ringane på baksida ved hjelp av spisstanga, og fest begge endane tilbake under kvar ring slik at dei ligg fint.

LES OGSÅ: Slik monterer du beltestølar til bunadsbeltet
 

For å få veskelåsen blank, er det best å bruka pusseklut, men dersom det er behov for ein grundigare reingjering, må den sprettast av lauslomma og syast på att etterpå.

LES OGSÅ: 6 tips for å halda bunadsveska fin over tid

Det aller viktigaste å tenkja på når du skal pakka vekk bunadsølvet er å sørga for at det er klart til bruk. Det betyr at bunadsølvet bør vera reint og fint før du gøymer det vekk. I dei fleste tilfelle, dersom du gjer det regelmessig, er det nok å pussa lett over med ein pusseklut. Det beste er om du vaskar bunadsølvet med såpevatn.

Deretter bør du oppbevara det så mørkt og lufttett som mogleg, slik at det tar lenger tid før sølvet oksiderer. Det er viktig at bunadsølvet er heilt tørt før du pakkar det vekk.

Bruk gjerne lufttette ziplock-posar som er å få kjøpt i ulike storleik, og legg sølvet i kvar sine posar. Dette kan du også gjera med sølvbelte, dersom du har det.

Fastsydd bunadsølv: Oppbevarar du bunaden i bunadspose, er dette strengt tatt ikkje nødvendig: Du kan bruka plastfolie og pakka inn knappar, vestspenner, maljer og anna sølv som er sydd fast. På denne måten får sølvet mindre kontakt med forureiningar i lufta.

NB! Aldri bruk gummistrikk i nærleiken av bunadsølv. Det inneheld svovel og vil laga stygge, mørke flekkar på sølvet.
 

LES OGSÅ: Korleis oppbevara bunadsølv

 

Bunadsølv-skrin med plass til belte, bunadsveske og anna bunadsølv. Det har også eit innlegg med separate lommer og er behandla med antioksideringsmiddel

Sidan oksidering er forårsaka av forureiningar som naturleg finst rundt oss i lufta, er det vanskeleg å unngå dette. Men – du kan gjera tiltak for å bremsa oksideringa:

Unngå at bunadsølvet kjem i kontakt med kjelder som kan føra til raskare oksidering. Det er bl.a. hudkrem, sminke og anna kosmetikk, handsåpe, klor, avispapir og gummi.

----

Lurar du på noko meir angåande pussing og oppbevaring av bunadsølv? Eller treng sølvet ditt ein grundig djuprens? Ta turen til nærmaste gullsmedbutikk. Dei har både kunnskap om og utstyr til sølvpussing.

Du kan også besøka facebooksida vår og senda inn spørsmål der.

Lykke til med sølvpussinga! Me håpar du får fine festdagar med flott bunad og blenkjande bunadsølv!